ÇoÄŸunlukla kapalı bir iliÅŸki ağı kuran ve içe dönük yaÅŸayan tarikatlar, bunlardan doÄŸan cemaatler neredeyse tüm ÅŸehirlerde faaliyette. Kökleri çok eskiye dayanan tarikatların çizgisinden geldiÄŸini iddia eden birden fazla cemaat var. Sık sık kendi içlerinde bölünüyor, aralarında mücadele ediyorlar.
ÇoÄŸunlukla kurdukları vakıflar aracılığıyla hareket ediyorlar. Kimileri de neredeyse holdingleÅŸmiÅŸ durumda. Postluk bazen babadan oÄŸula, bazen kardeÅŸlere geçiyor. Cemaatlerin bazılarının siyasetle çok yakın baÄŸları var, bazıları politikayla ilgilenmiyor. Ancak tüm Türkiye'nin her bölgesinde günlük hayatı ve insan iliÅŸkilerini etkiliyorlar. Tarikatları, kurucularını, etkili oldukları bölgeleri, yaklaşımlarını araÅŸtırdık, haritasını çıkardık.
Ä°STANBUL-KAYSERÄ°-DÜZCE-ANKARA
Kadiri Muhammediye
Kadiri tarikatı kökenli Muhammediye kolu Ä°stanbul, Ankara, Kayseri ve Düzce'de güçlü. Lideri Åžeyh Seyyid lakabını kullanan Muhammed UstaoÄŸlu. 1987'de imamlıktan emekliye ayrılan UstaoÄŸlu, Ä°stanbul'da yaşıyor. Kendisinden sonra yerine geçmesine kesin gözüyle bakılan oÄŸlu Muhittin UstaoÄŸlu da Diyanet Ä°ÅŸleri'nde görevli, Düzce'de imamlık yapıyor. Cemaatin Kayseri vekili Muammer E. Almanya vekili Åžükrü Oral. Muhammediye, tarikat ÅŸeceresini Kadiri tarikatının kurucusu Abdülkadir Geylani'ye dayandırmakla birlikte kendisini NakÅŸibendi ve Mevlevi geleneÄŸinin parçası kabul ediyor. Zikir törenlerinde zaman zaman yaklaşık bin kiÅŸiyi buluÅŸturmayı baÅŸarıyor.
KÜTAHYA
Halveti tarikatının Şabaniye Kolu
Åžeyhlik postunda Mehmet Dumlu oturuyor. Türkiye'nin en aktif Halveti tarikatı olarak biliniyor. Düzenli yaptıkları zikir törenlerine kadın ve erkeÄŸin bir arada katılmasıyla tanınıyorlar. Kütahya merkezli cemaatin zikir törenlerine Ä°stanbul'un yanı sıra, Bursa, UÅŸak, EskiÅŸehir, Ankara ve Afyon'dan da geniÅŸ katılımlar oluyor.
ANKARA-VAN-Åž.URFA-Ä°STANBUL
Hizb-ut Tahrir
Grup kendisini "Ä°deolojisi Ä°slam olan parti" olarak tanımlıyor. Adlarını Hizb-ut Tahrir Türkiye sözcüsü Yılmaz Çelik'in Ä°stanbul Fatih Camii'ndeki basın açıklamasıyla duyurdular. Ankara ve Ä°stanbul'un yanı sıra Åžanlıurfa ve Van'da da güçlü oldukları biliniyor. Örgüt çalışmalarını Ankara merkezli Köklü DeÄŸiÅŸim adlı dergi çevresinde sürdürüyor.
ANKARA- ANTALYA
Galibiler
Kadiri-Rufai tarikat geleneÄŸinden gelen cemaatler arasında tarikatlığını ilan eden tek kol. Åžeyhleri Hacı Galip Hasan KuÅŸçuoÄŸlu. Zikirde ÅŸiÅŸ çekmeleriyle tanınıyorlar. Her perÅŸembe akÅŸamı Ankara'nın Hüseyingazi semtindeki Tevhid Camii'nde yaptıkları zikre yaklaşık 3 bin kiÅŸi katılıyor. Müritlerin çoÄŸu çevredeki sitelerin esnafı. Åžeyh KuÅŸçuoÄŸlu kendisini ÅŸöyle tanımlıyor: "Mezhep olarak Hanefi; meÅŸrep olarak Alevi; yol olarak Kadiri-Rufai Galibiyiz." Faaliyetlerini, ÅŸeyhin adını taşıyan eÄŸitim vakfı kanalıyla sürdürüyor. Cemaat Antalya'da da faaliyette.
ERZURUM
Nurcu Kırkıncı Hoca Grubu
Said Nursi'nin ölümünden bu yana Nurcular 10'dan fazla gruba bölündü. En etkin grup Fethullah Gülen cemaati. Ancak, Nurcular içinde bir isim var ki, Said Nursi'nin ölümünden bu yana "talebeler" içindeki saygın önder konumunu hiç kaybetmiyor. Bu isim, Nurcular arasında Kırkıncı Hoca olarak tanınan Mehmet Kırkıncı. Said-i Nursi'nin, "Evlerinizi medrese yapın" çaÄŸrısına uyup Erzurum Karanlık Kümbet Medresesi'ni kuran Kırkıncı, yaÅŸamını burada sürdürüyor. 12 Eylül darbesinden iki yıl sonra MGK BaÅŸkanı Genelkurmay BaÅŸkanı Kenan Evren'e mektup yazan Kırkıncı Hoca, "Dini güçlendirmek, milleti güçlendirmektir" demiÅŸ, ima yoluyla da olsa anayasa referandumunda cemaat desteÄŸine karşılık, cemaate destek arzusunu dile getirmiÅŸti. Bu tavrı nedeniyle Nurcular arasında eleÅŸtirilse de, müridleri ve Gülen'i Nurcu yapan hocası olduÄŸu için, Gülen Cemaati taraftarları arasında özel bir otoriteye sahip.
TRABZON
Ä°cmalciler
Kadiri Tarikatı'nın Ä°cmal Kolu'nun lideri Haydar BaÅŸ son dönemde çalışmalarını Bağımsız Türkiye Partisi adıyla sürdürüyor. Parti, 3 Kasım 2002 seçimlerden büyük bir yenilgiyle çıktı. Ulusal televizyon ve günlük bir gazetenin sahibi Haydar BaÅŸ'ın Türkiye'nin en zengin cemaat liderleri arasında olduÄŸu iddia ediliyor. Trabzon ve çevresinde güçlü. BaÅŸ'ın ismi Trabzon'daki rahip cinayeti sonrasındaki tartışmalarda geçmiÅŸti.
Ä°STANBUL-BURSA
Cerrahiler
Halveti tarikatına dayanıyor. Dergahları, Ä°stanbul'da Fatih-Karagümrük'teki Kethüda Canfeda Hatun Camii bitiÅŸiÄŸinde. Zikirlerinde, müzik ve ibadet dışında hiçbir ÅŸey konuÅŸulmuyor. Müritleri arasında çok sayıda tanımış ses sanatçısı bulunuyor. Tarikatın Tophane'deki Kadiriler yokuÅŸundaki Kadirhane'sinde düzenlenen zikir törenleri neredeyse turistikleÅŸmiÅŸ durumda. Kadirhane'nin ÅŸeyhi Ahmet Misbah Erkmenkul. Celvetiye tarikatına baÄŸlı Ä°smail Hakkı Bursevi tarafından kurulan Hakkıye kolunun müritleri ise en çok Bursa'da yaşıyor. Kurucularının adını taşıyan bir vakıfları var.
Ä°STANBUL-ANKARA-ÇORUM-BOLU
UÅŸÅŸakiler
Halveti Tarikatı'nın bir kolu UÅŸÅŸakiye. Merkezi Ä°stanbul KasımpaÅŸa. Kurucusu Pir Hüsameddin'in türbesi de bu semtteki aynı isimli camide. Tarikatı kamuoyuyla tanıştıran isim Ä°brahim Ä°pek. Uzun yıllar sessiz faaliyet gösteren tarikat onunla birlikte ün kazandı, Ä°pek Yolu adlı yeni bir cemaat oluÅŸtu. Ä°pek'in 2000 yılında ölümünün ardından posta 44 yaşındaki eski milli güreÅŸçi Fatih Nurullah oturdu. Nurullah tarikat nüfusunu artırmak için herkese açık kutlamalar, piknikler düzenliyor; zikirleri tarikat üyesi olmayanlara da açıyor. Tarikatın KasımpaÅŸa'daki merkezi her sene Bolu'da ve Çorum'da düzenlediÄŸi "Devran" adlı zikir törenleriyle tanınıyor. Bolu'daki son devrana 2 bin kiÅŸi katılmıştı.
ADIYAMAN-ANKARA-AFYON-SAKARYA-Ä°STANBUL
Menzilciler
NakÅŸibendi Tarikatı'nın Menzil Kolu adını Adıyaman'ın Menzil köyünden alıyor. Cemaatin en ünlü ismi, uÄŸradığı zehirli iÄŸne saldırısından bir süre sonra hayatını kaybeden RaÅŸit Erol. Åžeyh postunda ÅŸimdi kardeÅŸi Abdülbaki Erol oturuyor. Åžeyh adaylarından Fevzettin Erol ise ÅŸimdilik cemaatin Ankara ve Afyon örgütlenmesini yönetiyor. Menzilcilerin Ankara çevresi "Semerkant Grubu" olarak da adlandırılıyor. Fevzettin Erol, yılın bir bölümünü de Afyon'daki merkezde geçiriyor. Cemaat ekonomik gücünü özellikle kendilerine derviÅŸ adını veren müritlerin kurduÄŸu ÅŸirketlerin belediyelerden aldığı ihalelerle arttırıyor. RaÅŸit Erol'un "Ä°manı kurtarmanın ve pekiÅŸtirmenin kafi olduÄŸu bir devir yaşıyoruz" anlayışıyla hareket eden cemaatin Adıyaman Menzil ve Ankara merkezleri özellikle alkol bağımlılığından kurtulmak isteyen kiÅŸilerin ilgi odağı.
SÄ°Ä°RT- ANKARA- Ä°STANBUL- ELAZIÄž
Tillocular
Kurucuları Sultan Memduh Hazretleri'nin türbesinin bulunduÄŸu Siirt'in Tillo beldesi manevi merkezleri. Süryanice "Yüksek Ruh" anlamına gelen Tillo geleneÄŸi Kadiri Tarikatı'nın en güçlü kollarından. Siyasete uzak durmaları nedeniyle Ä°cmalcilerden, Kadiri-Rufai geleneÄŸinde faaliyet sürdürmesi nedeniyle de Galibilerden ayrılıyor.
HATAY-GAZÄ°ANTEP-ÅžANLIURFA-KÄ°LÄ°S-MARDÄ°N-BATMAN
Hazneviler
Türkiye Kürtleri arasında en güçlü NakÅŸibendi cemaatlerinden biri. Merkezi Suriye'de. Hatay, Gaziantep, Åžanlıurfa, Mardin ve Batman 'da örgütlüler. Cemaatin ÅŸeyhi Muhammed Haznevi yılda en az bir kez Türkiye'ye gelip, zikir törenlerini yönetirdi. Geçen yıl öldüÄŸünde, binlerce Türk müridinin cenaze töreni için Suriye'ye geçmek istemesi haber bültenlerine konu olmuÅŸtu. ÅžeyhliÄŸi Muhammed Haznevi'nin oÄŸlu Muhammed Muta Haznevi üstlendi.
SAKARYA-DÜZCE-BURSA
Hakikatçılar
Hemen hemen tüm cemaatlere karşı yürüttüÄŸü mücadeyle tanınan Hakikatçılar'ın ÅŸeyhi Ömer Öngüt. Adapazarı'nda yaşıyan Öngüt, Cemalettin Kaplan, Fethullah Gülen, Necmettin Erbakan, Süleymancılar, Ä°smailaÄŸa Cemaati ve Diyanet'e yönelik ağır eleÅŸtiri içeren kitaplarıyla tanınıyor. Sakarya baÅŸta olmak üzere Düzce, Bursa ve Ankara'da önemli sayıda müride sahip. Tarikat, ÅŸeyhe mutlak itaat ilkesiyle yaşıyor.
KAYSERÄ°
NakşibendiYahyalı Cemaati
Kayseri'de Gülen Cemaati'yle birlikte en güçlü dini grup. NakÅŸibendi tarikatının Anadolu'daki en önemli kolları arasında. Yahyalı Hacı Hasan Efendi'den alıyor adını. Åžimdi ÅŸeyh postunda oturan kiÅŸi Ramazan Dinç. Cemaat, Kayseri'deki sanayi geliÅŸimine paralel olarak hızla büyüdü. Müritleri arasında Kayseri'nin önde gelen iÅŸadamları bulunuyor.
Ä°STANBUL
Işıkçılar
Seyit Abdülhalim Arvasi'ye baÄŸlı Hüseyin Hilmi Işık'ın kurduÄŸu cemaat günümüzde Ä°hlas Holding ÅŸemsiyesi altında büyüdü. Cemaatin lideri Enver Ören'in rahatsızlığı ve Ä°hlas Finans'a el konulması cemaatin güç kaybetmesine neden oldu.
TÜRKÄ°YE'NÄ°N EN YAYGIN Ä°KÄ° CEMAATÄ°
Gülen Cemaati ve Nurcular
Türkiye'nin tarikat ve cemaat haritasında Nurcular ağırlıklı yer iÅŸgal ediyor. Tarikatın en ünlü ismi Fethullah Gülen'in etkinlik alanı Türkiye'nin tüm illerini kuÅŸatıp, tarikat okulları kanalıyla Afrika'dan UzakdoÄŸu'ya uzanıyor. 1941 doÄŸumlu Gülen, 1970'lerden itibaren Nur hareketi içinde gözyaşı eÅŸliÄŸindeki vaazlarıyla kendi yolunu çizdi. Akyazılılar ve Türkiye ÖÄŸretmen Vakfı gibi kuruluÅŸlarla baÅŸlayan örgütlenmesi bugün büyük bir ekonomik ve siyasi güce dönüÅŸmüÅŸ durumda. Cemaatin medyadan eÄŸitime, finansa, saÄŸlık sektörüne kadar pek çok alanda yatırımı bulunuyor. Gülen uzun süredir ABD'de yaÅŸaması, olası vefatı sonrasında bu büyük ekonomik gücün nasıl paylaşılacağı belli deÄŸil. Nur cemaatinin içinde adı sık geçen diÄŸer gruplar ÅŸunlar: LiderliÄŸini Mehmet Kutlular'ın yaptığı Yeni Asyacılar (Ä°stanbul), liderleri Ä°zzet Yıldırım, Hizbullah tarafından kaçırılıp öldürülen Med-Zehra Vakfı çevresi (DoÄŸu-GüneydoÄŸu Anadolu), Müslüm Gündüz liderliÄŸindeki Aczmendiler (Elazığ-Ä°stanbul), Yeni Nesilciler, Yazıcılar
Süleymancılar
Cemaatin kurucusu Süleyman Hilmi Tunahan, soyunu NakÅŸibendi Åžeyhi Selahaddin Ä°bni Seracettin 'e dayandırıyor. Zamanla bağımsız bir yol izledi. KurduÄŸu Kuran kurslarından yetiÅŸen öÄŸrenciler, hocalarının mehdiliÄŸine iman edip, Süleymancılar cemaatini oluÅŸturdu. Ege ve Akdeniz bölgelerinde güçlenen Süleymancılar zamanla tüm yurda yayıldı. Faaliyetlerini "kurs ve okul talebelerine Yardım Dernekleri" adı altında yürütüyor. Hakikatçılar'ın ÅŸeyhi Ömer Öngüt, Süleymancılar'ı "Dinleri Süleymancılık, imanları para, huyları gasp, meslekleri de dilencilik olan bir cemaat" olarak adlandırıyor. Türkiye'nin her ilinde en az bir Kuran kursuna sahip cemaatin, kurs ve öÄŸrenci yurtlarının toplam sayısının 1500'ü bulduÄŸu söyleniyor. Tunahan 'ın ölümünün ardından cemaat liderliÄŸine Kemal Kaçar geçti. Onun vefatı sonrasında ise cemaat her ne kadar reddedilse de iki kardeÅŸ Ahmet Denizolgun ile Beyazıt Denizolgun arasında bölündü.
Ä°STANBUL-ANKARA
Ä°skenderpaÅŸa Cemaati
GeçmiÅŸi 1800'lü yıllara, Ahmed Ziyaüddin GümüÅŸhanevi'ne uzanıyor. Uzun süre, GümüÅŸhanevi tekkesi cemaate ismini verdi. Mehmet Zahit Kotku ÅŸeyhlik postuna oturduktan sonra, görev yaptığı Ä°skenderpaÅŸa Camii tarikata ismini verdi. Kotku'nun ölümünden sonra liderliÄŸe geçen damadı Prof. Esad CoÅŸan da 2001 Åžubat'ında Avustralya'da trafik kazasında öldü. Post oÄŸlu Nurettin CoÅŸan'a kaldı. Esat CoÅŸan, tarikatı kurduÄŸu vakıflar sayesinde büyüttü. Bunların en etkini Hakyol Vakfı. KoÅŸan, Ä°lim Kültür ve Sanat Vakfı ile SaÄŸlık Vakfı'nı da kurarak örgütlenmeyi geniÅŸletti. "Hanım Dernekleri"yle kadın örgütlenmesine yöneldi. Åžu andaki lider Nurettin CoÅŸan, dini eÄŸitiminin yanı sıra New York'ta iÅŸletme öÄŸrenimi gördü. Babasının isteÄŸiyle 1996'da aile ÅŸirketi Server Holding'in yöneticiliÄŸini üstlendi. Ticari faaliyetleri ve seyahatleri nedeniyle liderlik görevini yerine getiremediÄŸini iddia eden bir grubun muhalefet baÅŸlattığı ve tarikattan koptuÄŸu söyleniyor. Siyasetin birçok önemli ismi cemaatle gönül birliÄŸi içinde: Eski cumhurbaÅŸkanı Turgut Özal, baÅŸbakana Recep Tayyip ErdoÄŸan, Korkut Özal, maliye bakanı Kemal Unakıtan, bir dönem için dahi olsa Necmettin Erbakan. Ä°skenderpaÅŸa Tarikatı'nın bir de siyasi partisi var: "SaÄŸduyu Partisi." Recep Tayyip ErdoÄŸan'ın, 3 Kasım 2002 Seçimleri sonrasındaki ilk cuma namazını Ankara'nın Dikmen semtindeki Mehmet Zait Kotku Camii'nde kılması bu gönül bağının sembolik iÅŸareti olarak deÄŸerlendiriliyor.
Ä°ZMÄ°R-MANÄ°SA-AYDIN
Melamiler
Melami Tarikatı'nın kamuoyu önüne çıkan en önemli ismi Ahmet Arslan. Emekli astsubay Arslan, Åžeyh Hasan Özlem'in 1996'da ölümünün ardından posta oturdu. 66 yaşındaki Arslan, Manisa'nın Salihli ilçesinde yaşıyor. Cemaatin Aydın, Adana, UÅŸak ve Ä°zmir'de mürit grupları bulunuyor. Tarikatın diÄŸer önemli ismi Davud Yılmaz. 73 yaşında, Ä°zmir'de yaşıyor ve küçük bir cemaati kontrol ediyor. Ä°stanbul'da da takipçileri var. "Ä°badet gizli, gösteriÅŸsiz olmalı" yaklaşımını savunan Melamiler genellikle ev toplantılarında bir araya geliyor.
Ä°STANBUL-KONYA-ANKARA
Erenköy Cemaati
Kökleri Kelami Dergahı'na ve ÅŸeyhi Erbilli Mehmet Esat'a dayanıyor. Mehmet Esat, tekkeler kapatılınca Erbil'deki arazilerini satıp, Ä°stanbul'a yerleÅŸti. Erenköy'de bir köÅŸk aldı, cemaatin temellerini attı. Menemen Ayaklanması'na karıştığı iddiasıyla gözaltındayken rahatsızlanıp hayatını kaybetti. Erenköy Cemaati, Mehmet Esat'ın halifesi Mahmud Sami RamazanoÄŸlu'nca kuruldu. NakÅŸibendi geleneÄŸi içinde, esnaf ve iÅŸadamlarının kolu olarak biliniyor. RamazanoÄŸlu'nun ardından cemaatin dini sorumluluÄŸunu Musa TopbaÅŸ üstlendi. Onun ölümüyle üç isim ön plana çıktı: Yeni Åžafak'ın eski baÅŸyazarı Ahmet TaÅŸgetiren, Eymen TopbaÅŸ ve Konya'da yaÅŸayan Tahir Büyükkörükçü. Åžeyh postuna Büyükkörükçü'nün oturduÄŸu ileri sürülüyor. Konya'da Erenköy Mahallesi'nde yaÅŸayan Büyükkörükçü bir dönem Milli Selamet Partisi milletvekilliÄŸi de yapmıştı. Erenköy Cemaati'nin Ankara örgütlenmesini ise Muradiye Vakfı yürütüyor.
Ä°STANBUL
Ä°smailaÄŸa Cemaati
Kurucusu Ebuishak Ä°smail Efendi, 1723'te Fatih'te adını taşıyan camiyi inÅŸa ettirdi. Ölümünden sonra cemaati tarikat yoluna girdi. Åžeyh Batumlu Ali Haydar Efendi, 1960'da ölene kadar liderliÄŸi yürüttü. Görevi Ä°smail AÄŸa Camii imamı Mahmut UstaosmanoÄŸlu devraldı. Cemaat Ä°stanbul'un merkezi Fatih'te, Türkiye'nin en dikkat çeken Ä°slami gettosunu oluÅŸturdu. Sarık, ÅŸalvar ve cübbeli giyimleriyle diÄŸer NakÅŸibendi gruplarından ayrılıyorlar. Ä°smailaÄŸa Cemaati, UstaosmanoÄŸlu'nun kökeni nedeniyle Ä°slami gruplar içinde "Oflular" olarak da tanınıyor. Cemaatin önde gelen bazı isimlerinin Salih MirzabeyoÄŸlu liderliÄŸindeki Ä°BDA-C ile birlikte hareket etmesi, grubun radikalleÅŸme potansiyelinin bir kanıtı gösteriliyor.
.jpg "Rize'de çay bahçesinde erkek cesedi bulundu")
